Kiev, Kharkov, Marioepol steden die we een paar maanden geleden nog via Google moesten zoeken, zijn plots bekende plaatsen geworden. Met de invasie van Rusland in Oekraïne is de relatieve vrede op ons continent wreed verstoord. Juist op het moment dat het einde van de coronacrisis nadert, ontwikkelt zich een nieuwe crisis. Met verschrikkelijke gevolgen voor de inwoners van Oekraïne. Op een andere schaal raakt het ook ons. Wij vangen Oekraïense vluchtelingen op, verzorgen onderwijs voor ze, regelen inschrijving en straks hopelijk werk voor ze. En met het terechte Europese besluit de Russische oorlogsmachine niet verder te financieren stijgen onze energieprijzen en wordt onze economie geraakt. Het is in deze turbulente tijd dat wij de programmarekening van Ede presenteren.
Onze gemeente functioneert niet los van landelijke en mondiale ontwikkelingen. Dit jaar vindt er een bestuurswissel plaats en wordt het beleid op hoofdlijnen voor de komende vier jaar uitgezet. De context bepaalt voor een belangrijk deel waar beleidskeuzes over zullen gaan en welke financiële ruimte er is.
Maar eerst kijken we terug. Deze programmarekening geeft inzicht in de zaken waaraan we als gemeente in 2021, veelal samen met maatschappelijke partners, inwoners en bedrijven aan hebben gewerkt. We beschrijven de resultaten die zijn behaald en leggen verantwoording af over de financiën.
In dit voorwoord lichten we enkele zaken uit die we van extra belang vinden. Ondanks de impact van het coronavirus heeft Ede niet stilgestaan. We hebben er hard aan gewerkt om ook naar de toekomst toe een plek te zijn waar het prettig wonen, werken en verblijven is.
Precies met het oog op dit doel steldede gemeenteraad de ontwerp omgevingsvisie vast. Een document waarin staat beschreven hoe we de groei die Ede doormaakt op een goede manier kunnen vormgeven. Waar kunnen we bouwen? Waar energie opwekken? Hoe houden we de natuur in stand? Hoe zorgen we voor een gezonde omgeving? De omgevingsvisie vormt daarvoor het raamwerk voor de komende jaren.
Een belangrijk thema uit de omgevingsvisie is het bouwen van voldoende en passende woningen. Veel jonge inwoners willen graag in het dorp of de wijk blijven wonen als ze uit huis gaan. We werkten aan woningbouwplannen voor Otterlo, Lunteren, Wekerom en Ede. Hier komen betaalbare woningen die ook nog natuurinclusief worden gebouwd. We bekijken hoe bewoners uit het dorp als eerste het aanbod kunnen krijgen bij de verhuur of verkoop van een woning.
Om Ede naar de toekomst toe ook goed bereikbaar te houden wordt gewerkt aan een nieuw intercitystation Ede-Wageningen. In 2021 werden de eerste werkzaamheden voor het nieuwe station zichtbaar, de schop ging in de grond. Het project ligt op koers en we verwachten in 2024 het nieuwe station in gebruik te nemen, zodat er dagelijks tienduizenden reizigers comfortabel en veilig gebruik van kunnen maken.
Vlak bij het station komt het World Food Center Experience. Afgelopen jaar is hierover besloten. In het Experience centre worden bezoekers meegenomen in het verhaal van voedsel. De afgelopen jaren is gewerkt aan een ontwerp voor zowel de inrichting als de uitstraling van de Experience, die in 2023 haar deuren opent. Met de komst van deze Experience en de bedrijvigheid op het 28 hectare tellende World Food Center terrein komt er ook duurzame werkgelegenheid bij in Ede.
De gemeente heeft in 2021 extra geld vanuit het Rijk ontvangen om de verwachte oplopende werkloosheid door corona tegen te gaan. Deze middelen zijn zowel regionaal als lokaal ingezet om - waar nodig - zo veel mogelijk mensen naar nieuw werk te begeleiden en daarmee een beroep op de bijstand te voorkomen.
Met het Edese centrum gaat het goed , ondanks de impact van de coronamaatregelen. De leegstand daalde, er komen steeds meer woningen in het centrum en er is verder vergroend. Dat laatste werd onder meer zichtbaar aan de Telefoonweg waar, naast nieuwe bestrating en bredere fietsstroken, veel meer planten en bomen zijn gekomen.
Met ingang van 2026 wordt een deel van de stad Ede een zero-emissiezone. De zone geldt voor goederenvervoer met vrachtauto’s en bestelauto’s. Zij mogen vanaf 2026 alleen nog de zone inrijden als zij geen uitstoot veroorzaken.
We vinden het belangrijk dat onze inwoners veilig zijn. Er zijn stappen gemaakt om te komen tot een nieuwe brandweerkazerne aan de Peppelensteeg. De kazerne van het centrum wordt hier naartoe verplaatst. Op verzoek van de gemeenteraad blijft de post Stadspoort open tot uiterlijk 2027.
Naast onze vanzelfsprekende inzet voor fysieke veiligheid, is er ook steeds meer aandacht voor digitale veiligheid. We hebben afgelopen jaar hard gewerkt aan informatiebeveiliging. We zagen om ons heen een grote toename van aanvallen met gijzelsoftware en van pogingen tot fraude via phishingmails. Ook in onze eigen organisatie is een ‘effectieve’ phishingaanval geweest. Hierdoor is er phishingmail vanuit een mailbox van de gemeente verstuurd. Door extra waakzaamheid en inzet is de gemeente Ede het jaar verder zonder grote beveiligingsincidenten doorgekomen.
Als het gaat om de toekomst, hebben we het natuurlijk ook over jeugd. Vorig jaar sloot onze gemeente zich aan bij het IJslands preventiemodel ‘Opgroeien in een Kansrijke Omgeving’. Dit is een effectief bewezen methode waarbij wordt gewerkt aan het welbevinden van jongeren en het voorkomen van middelengebruik. Het Trimbosinstituut begeleidt ons bij de uitwerking van deze aanpak.
Er is ook een nieuw speelbeleidsplan gemaakt. Hierover hebben veel inwoners meegedacht. Het plan benoemt verschillende plekken en vormen om te spelen en meer. Het heet dan ook: ‘Buiten bewegen, ontmoeten, sporten en spelen’.
Met het aantreden van het nieuwe kabinet is eind 2021 na lange tijd enige duidelijkheid gekomen over grote dossiers in de financiële verhouding met het Rijk zoals de compensatie van tekorten macrobudget Jeugd en het doorvoeren van de herijking gemeentefonds. Vanuit het Rijk wordt met name incidenteel geïnvesteerd. Onze lange termijn zorgen blijven bestaan. De structurele verbetering van de financiële verhouding voor gemeenten blijft namelijk onzeker. Het nieuwe kabinet wil het belastinggebied voor gemeenten uitbreiden, maar heeft daarvoor nog geen enkel idee laat staan een financiële inschatting laten zien. We blijven de huidige lobby voor structurele verbeteringen van de gemeentelijke financiën voortzetten. In de loop van 2022 komt het kabinet met een nadere uitwerking van de startnota. De verwachting is dat deze uitwerking vertaald kan worden bij onze Meerjarenbeleidsvisie 2023-2026.
Het resultaat ‘onder de streep’ van € 9,2 miljoen positief wordt in belangrijke mate bepaald door een voordeel van € 4,5 miljoen uit grondexploitaties. Rekening houdend met dit voordeel en de voorgestelde resultaatbestemming resteert een beperkt voordeel van € 4,7 op een begrotingstotaal van € 450 miljoen.
De coronacrisis vroeg veel van onze aandacht en die van onze inwoners, partners en ondernemers. De zorg sector heeft het zwaar gehad. Van de medische zorg in het ziekenhuis, de opvang van jongeren in de jeugdzorg tot aan de medewerkers van de thuiszorg, overal was extra zorgvraag en tegelijkertijd uitval van personeel. Een diep respect voor alle inzet. Dat geldt ook voor ondernemers die door de maatregelen in zwaar weer terecht kwamen. Met de Herstelagenda corona, die in 2021 is opgesteld dragen we als gemeente door gerichte maatregelen bij aan herstel en perspectief.
We zijn dankbaar dat we het afgelopen jaar, ondanks de crisis verder hebben kunnen bouwen aan de toekomst van Ede. Dat hebben wij als gemeentelijke organisatie gedaan, maar nog veel meer hebben de inwoners van onze gemeente dat op zoveel plekken in Ede gedaan!
Leon Meijer
Wethouder Financiën