Gevolgen coronacrisis

In 2021 bevonden we ons in een periode waarin we aanvankelijk dachten van de overbruggingsfase geleidelijk over te gaan naar de herstelfase. Hiervoor hebben we de Herstelagenda opgesteld en in gang gezet. Als gevolg van de lockdown in het najaar is de uitvoering vertraagd.

In deze paragraaf geven we u inzicht in het financiële effect van corona op het resultaat van 2021, nemen we u mee in de voortgang van de Herstelagenda en schetsen we het beeld van de reserve Steun en Herstel Corona.
Wij kunnen concluderen dat de het resultaat 2021 per saldo € 0,2 miljoen verslechterd als gevolg van corona. Daarnaast constateren we dat de uitvoering van de Herstelagenda van start is gegaan en dat de reserve Steun en Herstel Corona vooralsnog genoeg ruimte biedt voor de verdere uitvoering van deze Herstelagenda.

Programmaplannen
Op de programmaplannen hebben we reeds zo goed als mogelijk een overzicht gegeven van de corona-effecten op dat betreffende programma. We wijzen erop dat dit nooit helemaal volledig zal zijn en ook de afwijkingen niet altijd zijn te knippen.
Onderstaande tabel geeft per programma de verdeling van dit gesaldeerde nadelig effect van € 2,2 miljoen weer. Dit is het saldo van de extra gemaakte kosten en daling van de inkomsten, tezamen € 3,3 miljoen en de voordelen als gevolg van het niet doorgaan van activiteiten en geen aanspraak op faciliteiten ad € 1,1 miljoen.

Voor het nadeel als gevolg van daling inkomsten en extra inzet (o.m. de specifieke steunpakketten) geldt dat dit voor ruim € 2,0 miljoen is onttrokken aan de reserve Steun en Herstel Corona. Rekening houdend met deze onttrekking dan is het totale financiële effect van corona op de algemene middelen € 0,2 miljoen. Voor een deel zijn dit de gederfde parkeeropbrengsten. Het Rijk heeft aangegeven inkomstenderving 2021 in 2022 te compenseren.

Overbruggingsfase
In de Programmarekening 2020 zijn de niet bestede corona middelen zoveel mogelijk toegevoegd aan de Reserve Steun en Herstel Corona. Nadien heeft het kabinet het economisch steun- en herstelpakket uitgebreid. Dit kwam tot uitdrukking in de Decembercirculaire 2020 van het gemeentefonds, de 'Maartbrief', de Mei-, September- en Decembercirculaire 2021. Omwille van het overzicht en financiële beheersing hebben we deze middelen direct toegevoegd aan onze reserve.

Categorie 1
Compensatie waarvan de omvang nog nader vastgesteld wordt.
Voor de TOZO-regeling 4 en 5 hebben we in 2021 € 3.425.000 besteed. De regeling is per 1 oktober gestopt. Voor ondernemers zijn vanaf dat moment de voorwaarden voor het aanvragen van een Bbz-regeling versoepeld. Als gevolg van de nieuwe lockdown is de terugbetalingsregeling aangepast waardoor ondernemers langer tijd hebben de leningen terug te betalen.

Categorie 2

De bedragen die voor de belastingen in de reserve staan betreffen vooral de ontvangen compensatie voor parkeer- en toeristenbelastingen 2020. Aanvankelijk was het uitgangspunt dat we dit terug moesten betalen. Het Rijk heeft inmiddels besloten dat we de voorschotten mogen behouden. Deze bedragen voegen we toe aan de vrij beschikbare ruimte binnen de reserve.

De landelijke verkiezingen 2021 hebben plaatsgevonden. Voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2022 hebben we middels de Decembercirculaire middelen ontvangen.

Categorie 3

Van het beschikbare deel voor 2022 is reeds een deel verplicht als gevolg van genomen besluiten. We volgen hierbij de Herstelagenda.

Re-integratie dienstverlening, bijstandgerechtigden, Participatie WSW
Werkkracht heeft net als in 2020 in 2021 extra inzet moeten plegen om ervoor te zorgen dat de dienstverlening op peil bleef, dat de re-integratie van bijstandsgerechtigden niet vertraagd werd en daar waar nodig werd geïntensiveerd. Financiële compensatie vond in dit jaar met terugwerkende kracht plaats. Op basis van de jaarrekening 2021 van Werkkracht ontstaat inzicht aan de benodigde compensatie voor de WSW in 2021.

Schuldenbeleid en Bijzondere Bijstand (inclusief TONK)
Voor de TONK regeling hebben we dit jaar € 340.000 ingezet. Dit is minder dan de middelen die we daarvoor ontvangen hebben. Deze middelen hoeven we niet terug te betalen en kunnen binnen de Herstelagenda vrij worden ingezet. Daarnaast is er gestart met de implementatie van Vroeg Signalering.
Voor de toelichting op overige onderdelen verwijzen we naar de tekst zoals opgenomen onder Herstelfase.

Hier wordt zichtbaar dat we de voorschotten inkomstenderving hebben toegevoegd aan het vrij besteedbare deel.

In 2021 hebben we als gemeente daar waar nodig organisaties gesteund door middel tijdelijke tegemoetkomingen. Voorbeelden hiervan zijn:

• Tegemoetkoming van de Marktvereniging, Ede Marketing.
• Verlagen terrashuur, steunmaatregel Vastgoed huurders.
• Gedeeltelijke kwijtschelding AO reclameborden.

Naast deze uitgaven hebben we een voordeel als gevolg van een correctie van het BTW compensatiefonds.

Op basis van bovenstaande komen we tot de volgende stand van de reserve per 31 december 2021.

Herstelfase
Ondertussen geven wij uitvoering aan Herstelagenda Corona. Deze is tegelijkertijd met de perspectiefnota 2022 aan u aangeboden. Hierin hebben wij aangegeven op de voortgang hiervan periodiek terug te komen in de reguliere P&C instrumenten. Zo ook nu in deze Programmarekening.

In aanloop naar de zomer van 2021 was er voorzichtig optimisme over het aanbreken van de periode van ‘herstel’ met perspectief voor zowel inwoners als ondernemers. De werkelijkheid was anders, met beperkende maatregelen in de zomer en een nieuwe lockdown eind 2021. Deze grillige ontwikkelingen hebben gemaakt dat de overbruggingsmaatregelen langer doorlopen en sommige activiteiten gericht op herstel later worden opgestart of zijn getemporiseerd. Dit betekent dat we mogelijk ook in 2023 nog verwachten inzet te moeten plegen vanuit de Reserve Steun en Herstel Corona.
Insteek van de Herstelagenda blijft om aan te sluiten op de landelijke ontwikkelingen en deze dus aan te passen wanneer dat nodig is. Hieronder beschrijven we de voortgang per actielijn.

Veilige opstart
Door de elkaar snel opvolgende wijzigingen in maatregelen in 2021 is er veel capaciteit ingezet op het informeren en waar nodig handhaven van de coronamaatregelen. Organisatoren van evenementen staan voor grote uitdagingen: reserves zijn uitgeput, inkomsten zijn onzeker en sponsoren zijn weggevallen. Tegelijkertijd ziet het ernaar uit dat evenementen in 2022 kunnen doorgaan zonder veel beperkingen. Als gemeente verkennen we de mogelijkheden om de evenementensector te steunen met herstel in deze zware tijd. Voorbeelden van grotere geplande evenementen voor 2022 zijn NK Living Statues, Summerbeach, Heideweek, Airborne, WK Volleybal en Woest en Bijster. Er wordt gestreefd naar een evenwichtige spreiding van de evenementen, waardoor de inzet van de gemeente (inclusief toezicht en handhaving) en externe diensten zo optimaal mogelijk kan zijn.

Levendige gemeente
De maatregelen voor ‘herstel’ gericht op een levendige gemeente concentreren zich marketing en promotie, het versterken van online presence, ondersteuning van de culturele sector en het compenseren van de verlaagde reclamebelasting voor gerichte activiteiten/evenementen.

Door de beperkende maatregelen vanaf de zomer gingen diverse voorgenomen evenementen alsnog niet door. Stichting Binnenstad Ede (SBE) heeft in de tweede helft van 2021 desondanks bijgedragen aan de levendigheid en aantrekkelijkheid van het centrum, onder andere via feestverlichting en een cursus Instagram/fotografie.

De marketingcampagne ‘Blijf Ede Ontdekken’ ging begin augustus van start. Doel was om inwoners en de vakantiegangers in de gemeente Ede op ontdekkingstocht of op avontuur te laten gaan in Ede. De campagne was gericht op zowel het aantrekken als het ‘spreiden’ van bezoekers. In oktober startte het tweede deel van de campagne, gericht op de herfst in Ede (cultuur en wild). Reacties van deelnemende bedrijven, van inwoners en via social media waren positief.

In juli is de (tweede) Steun- en Herstelregeling lokale culturele instellingen opengesteld. Een deel van deze regeling zette specifiek in op vernieuwing en ‘transformatie’ in de sector. Cultura kreeg de opdracht met zoveel mogelijk andere partijen te werken aan transformatie en toekomstbestendigheid van de lokale culturele sector. De opdracht is erop gericht om de sector, zowel amateurs als professionals, een steun in de rug te geven en kijken hoe er stappen kunnen worden gezet in het laten groeien van de onderlinge samenwerking. In 2022 wordt in verschillende programma’s gewerkt aan het verbinden van jonge en nieuwe makers, het toegankelijk maken van streaming voor culturele verenigingen en het opleiden van vrijwilligers van verenigingen op het gebied van marketing.

Voor 2022 staat ook (het oorspronkelijk voor 2021 bedachte) Summerbeach op het programma: in de zomerperiode staan activiteiten gepland voor jong en oud op een (tijdelijk) stadsstrand op in Ede. Sportservice Ede, Cultura, Astrant en ondernemers hebben hiervoor de handen ineengeslagen. Naast inzet Summerbeach verkennen we maatregelen om initiatiefnemers van evenementen en andersoortige (gezamenlijke) activiteiten een steun in de rug te geven.

Sociaal verbonden
De Edese samenleving heeft het afgelopen jaar veel veerkracht en creativiteit getoond. Zowel voor ouderen als jongeren zijn diverse initiatieven ontstaan om elkaar te kunnen ontmoeten, steunen, samen te bewegen en ervaringen te delen. Inzet van de Herstelagenda is om oog te hebben voor de negatieve gevolgen van corona voor onze inwoners. Binnen het thema Sociaal Verbonden stimuleren wij ontmoeting, verbinding en ondersteuning met aandacht voor leefstijl, mentale en fysieke gezondheid en veerkracht.

We ontwikkelden een subsidieregeling gericht op herstel en het versterken van het sociaal netwerk van onze inwoners. De eerste tranche van deze subsidieregeling is opengesteld in november 2021 en loopt tot mei 2022 door. De regeling is bedoeld om bewonersinitiatieven, vrijwilligersorganisaties en verenigingen te stimuleren om activiteiten te organiseren. De regeling is ruim ingestoken: we sluiten aan op de energie en ideeën van onze inwoners. Daarbij stimuleren we gebruik te maken van de bestaande kennis en kunde en bijvoorbeeld de bekende locaties, zoals buurt-, wijk- en dorpshuizen. Zo draagt de Herstelagenda ook duurzaam bij aan een sterke sociale basis.
Helaas hebben de maatregelen in november en december de mogelijkheden en daarmee ook de aanvragen flink belemmerd. Nu er weer meer mogelijk is, wordt de regeling opnieuw onder de aandacht gebracht.

Naast deze brede subsidieregeling hebben we de formele organisaties gesubsidieerd voor specifieke knelpunten. Te denken valt aan extra aanbod bij het Centrum voor Jeugd en Gezin, het wegwerken van wachtlijsten in de vrij toegankelijke jeugdhulp, extra inzet jongerenwerk en extra inzet op contact met ouderen.

Tot slot is een aantal partners gestart met het opzetten van een publiekscampagne met als doel het bevorderen van ontmoeting, gezondheid, het doen van vrijwilligerswerk en oog hebben voor elkaar. De lancering van deze campagne is uitgesteld vanwege de beperkende maatregelen tussen november en februari.

We koersen erop om de uitgestelde acties alsnog uit te voeren met het beschikbare budget, zoals deze in de Herstelagenda sociaal verbonden door het college zijn vastgesteld. Vanwege de ‘gedwongen’ temporisering is ook binnen deze actielijn verwachting dat ook nog in 2023 inzet nodig zal zijn. We evalueren in de eerste helft van 2022 of de acties inderdaad nog afdoende zijn en of het beschikbare budget toereikend is. Daar nemen we eventuele extra middelen van het Rijk met specifieke doelen, zoals extra middelen voor jeugdactiviteiten, in mee.

Brede talentontwikkeling jongeren
De coronacrisis heeft grote invloed op het onderwijs voor kinderen en jongeren. Het onderwijs kampte afgelopen jaar met vele uitdagingen. Kinderen zaten veel thuis, ouders moesten plots thuiswerken en tegelijkertijd hun kinderen ondersteunen bij het volgen van onderwijs. Scholen maakten de overstap naar digitaal lesgeven en fysiek contact was beperkt. Ook in 2022 zal corona nog voor extra druk zorgen. Dit heeft zijn effecten op het onderwijs en thuis bij gezinnen.

De Rijksoverheid investeert met het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) € 8,5 miljard extra in het onderwijs om steun te bieden op cognitief, executief of sociaal-emotioneel vlak. Gemeente Ede en alle Edese scholen zetten met deze middelen in op die kinderen en gezinnen die extra steun kunnen gebruiken. Scholen zetten in op extra begeleiding op school. Eind augustus 2021 heeft het college een (globale) begroting voor inzet van de NPO middelen vastgesteld.

De gemeente investeert vooral in voor- en naschools aanbod. Het Rijk voorziet in een budget van € 2.000.000. Eind 2021 zijn de eerste middelen ingezet. Er is ingezet op aanvullende CJG-ondersteuning voor ouders en peuters met een ondersteuningsvraag. Door de impact van corona, zowel op kinderen zelf als in hun privésituatie, is de behoefte aan schoolmaatschappelijk werk momenteel groter. Daarom wordt een deel van de middelen vanuit het Rijk gebruikt om het schoolmaatschappelijk werk uit te breiden. Gezien de groeiende behoefte vlak voor de zomer is er tijdelijk extra formatie ingezet met ingang van 1 september. Hierdoor konden de wachtlijsten aangepakt worden en ondersteuning geboden worden. Er was in de begroting ook ruimte gemaakt voor VVE^[1], maar deze kosten worden vanuit middelen Onderwijsachterstandenbeleid gefinancierd.

Halverwege 2021 is de subsidieverordening voor scholen uitgebreid zodat zij samen met de partners in de gemeente op basis van de vraag een aanbod kunnen realiseren op het versterken van mentale gezondheid, maar ook op gebied van sport en spel en kunst en cultuur. De eerste initiatieven stromen binnen en de samenwerking met de Edese partners wordt volop gezocht. Een voorbeeld is het project IdentityCraft. Samen met partners als Malkander, Sport Service Ede en Netwerk Dien je Stad voert zij in de tweede klassen van het voortgezet onderwijs een programma uit waar identiteit, leefstijl en mentale gezondheid centraal staan. Binnen de begroting zal flexibel geschoven worden tussen de verschillende activiteiten om zo goed aan te sluiten op de vraag en wisselende coronamaatregelen. Het geld uit het programma kan worden ingezet tot de schooljaren 2024-2025, als dat nodig is. Dit geeft scholen meer ruimte om het geld voor de juiste maatregelen in te zetten.

Veerkrachtige en ondernemende gemeente
De vijfde en laatste actielijn uit de Herstelagenda richt zich op de aanpak vroegsignalering schulden; betere vindbaarheid gemeente bij kleine schulden; intensieve ondersteuning en begeleiding naar nieuw werk; scholing en ontwikkeling voor behoud van werk en de opzet van een samenwerking tussen de regionale mobiliteitsteams en een ondernemersdesk van de gemeente Ede. Dit loket is bestemd voor ondernemers die zich op een andere toekomst willen oriënteren dan het ondernemerschap.

Vanuit het Rijk zijn middelen beschikbaar gesteld waarmee Regionale Mobiliteitsteams (RMT's) worden ingericht. Deze RMT's zijn een initiatief van de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, gemeenten, UWV, SBB, MBO Raad, vakbonden en werkgever-organisaties. Met deze aanvullende dienstverlening kunnen mensen die door de coronacrisis geen werk meer hebben of op korte termijn hun baan dreigen te verliezen geholpen worden aan een baan waarbij zoveel mogelijk naar “van werk naar werk” wordt gestreefd om te voorkomen dat mensen werkloos raken. Via de inzet van een Regionaal Mobiliteitsteam in de regio Foodvalley, willen we komen tot een meer integrale samenwerking en multidisciplinaire aanpak bij de begeleiding van werkzoekenden. In juni 2021 is een kwartiermaker gestart met de opdracht om tot een plan van aanpak en de inrichting en samenwerking van het RMT te komen. Inmiddels is een expertise team ingericht om de integrale aanpak te realiseren. In 2022 wordt verder uitvoering gegeven aan deze aanpak.
We zien vooralsnog geen grote stijging aan uitkeringsaanvragen. Sterker nog: er is sprake van krapte op de arbeidsmarkt. De werkloosheid in Nederland is momenteel laag. In regio Foodvalley is het gemiddelde werkloosheidscijfer nog lager.

Het aantal Edenaren met een bijstandsuitkering nam in 2021 - tegen de verwachtingen in - met 5% af. De afname was het sterkst bij de jongeren (<27 jaar). Hiermee is het aantal inwoners in de bijstand weer vergelijkbaar met de situatie vóór de coronacrisis. De tijdelijke versoepelingsmaatregelen rond Covid-19, de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt en de aantrekkende economie spelen hierbij een rol.
We zijn gestart met de inzet op vroegsignalering van schulden. Over het hele jaar nam het aantal meldingen voor schulddienstverlening niet toe ten opzichte van 2020. De verwachtte boeggolf rond schulden is vooralsnog niet zichtbaar in de cijfers. Mogelijk vanwege de verlenging van de maatregelingen. In de komende maanden worden meerdere landelijke goede voorbeelden binnen de gemeente Ede nader uitgewerkt en geïmplementeerd zodat inwoners met schulden sneller geholpen kunnen worden. In de communicatie naar onze inwoners wordt aandacht besteed aan de toegankelijkheid van alle aangeboden producten.

Via de Edese Impactmonitor Covid-19 volgen wij de sociale, maatschappelijke en economische impact van corona. We houden de vinger aan de pols totdat de landelijke maatregelen zijn afgeschaald. Actuele cijfers vindt u via https://ede.incijfers.nl/dashboard/edese-impactmonitor-covid-19/.

Tenslotte

In de Herstelagenda hebben wij tevens een eerste inschatting gegeven van de benodigde middelen, opgenomen in de kolom Raming in onderstaand overzicht.  Inmiddels hebben we meer zicht op de uitvoering, zoals hierboven verwoord. En dit leidt tot het inzicht in de kolom besteding/verplicht. Voor de verdere uitvoering van de Herstelagenda is naar verwachting € 1,6 miljoen benodigd. Gelet op inzicht in de reserve lijkt het saldo genoeg te zijn om de Herstelagenda uit te kunnen voeren. Mocht in de loop van komend jaar blijken dat het toch niet afdoende is, komen we bij uw gemeenteraad terug.

* Voor Spoor 4 Brede talentenontwikkeling geldt dat hier specifieke middelen door het Rijk beschikbaar gesteld onder de noemer Nationaal Programma Onderwijs. Het programma loopt tot en met 2025. Door deze beschikbaar gestelde middelen wordt dit onderdeel van de Herstelagenda niet gefinancierd uit de Reserve Steun en Herstel.
[1] Het gaat om de projecten: 1. Drempel verlagen voor VVE-peuters met ouders met een smalle beurs en 2. Extra impuls voor VVE peuters (tutoring) en ‘VVE-ouders” (voorlichting/coaching)