Gezond en duurzaam voedsel voor iedereen
Ede staat blijvend op de kaart als gemeente die vooroploopt met voedselbeleid. Het afgelopen jaar is daartoe grotendeels gericht geweest op het borgen van de ambities in reguliere programma’s en -onderdelen en bij externe partners. Zo zijn een gezonde leefstijl en een gezonde voedselomgeving verder verankerd in het lokale gezondheidsbeleid en is Ede een duurzame partner in de Regionale Preventie Coalitie als ook Voedingsalliantie en is Food geland in de Omgevingsvisie. Ook in 2021 zijn steeds meer basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs bezig zijn met een vorm van voedselonderwijs; een van de speerpunten uit het voedselbeleid van Ede. In 2021 is onderzoek gedaan naar de impact van de maatregelen op het gebied van voedselonderwijs: de uitkomsten worden benut bij de verdere borging van dit aspect van het Edese voedselbeleid.
De samenwerking met de WUR heeft onder meer gestalte gekregen binnen het thema gezonde voedselomgeving en onder de paraplu van de City Deal ‘Gezonde en duurzame Voedselomgeving’ en richt zich op de verkenning op een gezamenlijke bijdrage aan een ‘voedselwaardig’ nieuw station Ede-Wageningen.
NEON [= Netwerk Edese ONdernemers Food] is een duurzaam netwerk gebleken dat inmiddels eigenstandig samenwerkt met het WFC. Het afgelopen jaar is ook benut om de duurzaam strategische partnerschappen op het gebied van voedselaanpakken als de Voedselraad en City Deals.
In de regio is de samenwerking tussen de uitvoeringsprogramma Voedsel- en Eiwittransitie Regio Foodvalley en de uitvoering van de Regio Deal in 2021 verder geprofessionaliseerd en tot een vanzelfsprekendheid gemaakt. Ede heeft zich in 2021 ook opgeworpen als inhoudelijk verbinder door bijvoorbeeld proeftuinen gericht op Voedselpilots op wijkniveau samenwerking tot stand te brengen tussen de City Deal en de Regio Deal en met diverse kennisinstellingen als de WUR, de UvA en de UU.
Op nationaal niveau is Ede verder doorgegroeid tot een volwassen partner in de samenwerking met de G4-steden als met het Rijk. Ede was bepalend in de totstandkoming van de nieuwe City Deal (eind 2021) en in de gezamenlijke lobby (in samenwerking met Public Affairs) richting het Rijk rondom het verkennen van gemeentelijke instrumentaria voor het positief beïnvloeden van de voedselomgeving.
Op internationaal gebied heeft Ede weer volop van zich laten horen. In gezamenlijk hebben Almere/Floriade en Ede/WFC zich meerdere malen als innovatieve en complementaire samenwerkingspartners gepresenteerd. In het MUFPP - het mondiale stedennetwerk dat zich richt op het ontwikkelen en verbeteren van voedselaanpakken ten behoeve van de inwoners van de steden - heeft Ede haar naam gevestigd als gemeente die werk maakt van het bestendigen van het voedselbeleid samen met de Edese Voedselraad
Buitengebied (landelijk gebied als proeftuin, inventarisatie buitengebied en adviseur buitengebied)
In 2021 is gewerkt aan het borgen van de uitgangspunten uit het programma in de lijnorganisatie. Verbindingen zijn gelegd tussen Landbouw en Food en tussen Landbouw en Natuur. Het uitvoeringsprogramma Landbouw en Voedsel is opgestart en er zijn acties opgestart rondom natuurinclusieve landbouw. De inventarisatie van het buitengebied is verder afgerond. De resultaten ervan worden gebruikt om het beleid verder in lijn te brengen met de behoefte buiten. Zo is er vanuit het ontwikkelteam een parapluplan voor het bestemmingsplan Buitengebied opgesteld en wordt gewerkt aan stimuleringsmaatregelen om de niet gebruikte agrarische bestemmingen om te zetten naar reguliere woonbestemmingen.
Voor de niet-agrarische bedrijvigheid is aansluiting gezocht bij de strategische keuzes in de Omgevingsvisie. Landschap op de Kaart is opgestart om de basiskwaliteit van het landschap in beeld te brengen. Belangrijke drijfveren om deze basiskwaliteit in beeld te brengen zijn de huidige afname in biodiversiteit en de klimaatverandering. De kaartviewer Landschap op de Kaart functioneert inmiddels en geeft inzicht in de basiskwaliteit van het Edese landschap. De kaart wordt intern gebruikt voor beleidsontwikkeling. De pilot erfdelen is verder uitgewerkt en lijkt uitvoerbaar in de praktijk. Voor de gebiedsmonitoring wordt aansluiting gezocht bij de uitvoering van de Omgevingsvisie vanaf 2022.De resultaten van het programma vormen ook een basis voor de grote opgaven voor de komende jaren met betrekking tot landbouwtransitie en natuurherstel.
Kennishart van Foodvalley-agrifood
In het kader van het Kennishart van Foodvalley is in samenwerking met gemeente Wageningen en provincie Gelderland een bestuurlijke verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden om het vestigingsklimaat in het gebied van de KennisAs verder te versterken. Daarbij is nauwe aansluiting gehouden bij de samenwerking in het kader van Verstedelijkingsstrategie Arnhem-Nijmegen-Foodvalley. Ook vindt afstemming plaats in regionaal verband bij de Ruimtelijke Regionale Verkenning en het gebiedsproces Binnenveld. Vanwege deze afstemming en de besluitvorming over deze genoemde trajecten is een deel van de beschikbare middelen het afgelopen jaar niet besteed, zoals reeds vermeld bij de Programmabegroting 2022-2025.
WFC inclusief bijdrage aan experience
Informatie over het Speerpunt WFC is opgenomen in de paragraaf Grote Projecten.
Behoud, herstel en ontwikkeling biodiversiteit
De Edese biodiversiteit is nog groot maar staat sterk onder druk. Het afgelopen jaar was onze inzet voornamelijk gericht op de bodem, het water, de vegetatie en insecten. In 2021 betrof het de volgende activiteiten:
- Subsidie verstrekt aan twee basisscholen voor een groen schoolplein en een promotiefilm gemaakt om groene schoolpleinen te stimuleren.
- Het bekalken van de Ginkel is in 2021 voor het eerste jaar gemonitord. Hierbij is 380 hectare bos- en natuurgebied met behulp van een helikopter bekalkt. De eerste positieve resultaten zijn zichtbaar. Tegelijkertijd zien we bij de bossen op de flanken van de Veluwe (Edese Bos), waarvan we dachten dat ze nog in redelijke staat zijn, er ook ernstige verzuringsschade.
- Het mierenreservaat in Bennekom is ingesteld en tijdens inventarisaties zijn er meer bijzondere soorten aangetroffen. Het beheer gebeurt door vrijwilligers, ondersteund door een professional.
- Meer gazons zijn omgevormd naar bloemrijke velden en bermen en het omvormen van plantvakken naar ecologisch groen.
- In de tuin van het raadhuis is bij het bloemenlint een insectenhotel door het kindercollege geopend. Deze is geschonken door het IVN- het Groene Wiel ter ere van het 40-jarig bestaan.
- Deelname aan TOP-sectorproject 'Vergroenen van de stad' (loopt nog drie jaar) € 12.500 per jaar waarbinnen het onderdeel inbedden van natuurinclusief ontwerpen in het RO-proces.
- Puntensysteem voor natuurinclusief ontwerpen en bouwen wordt volop gebruikt voor externe en interne projecten. Bij grote langjarige projecten is borgen van de natuuropgave lastiger is.
- Biodiversiteit maakt integraal onderdeel uit van de Opgave Robuuste Natuurversterking, waarbij integrale afstemming is met andere thema’s als groen en klimaat.
- Er is een subsidieregeling voor groene daken opgezet. De belangstelling hiervoor is groot.
- De gemeente Ede heeft 2400 hectare natuurgebied in eigendom en beheer. Het beheerplan hiervoor loopt in 2022 af. Hiervoor is een visie en strategie opgesteld.
- In aantal natuurgebieden zijn beheerwerkzaamheden verricht om lanen duurzaam in stand te kunnen houden. Lanen herbergen een hoge biodiversiteit en zijn ook cultuurhistorisch en beleving van groot belangd.
- Gestart met burgerwetenschapsproject 'Wildcamera: zoogdieren in de achtertuin', waarbij Edese inwoners gegevens verzamelen over met behulp van wildcamera’s.
- Vanaf april 2021 is een broedend slechtvalkenpaar dag en nacht te volgen via een livestream. Het paar heeft hun nestje gebouwd op de historische schoorsteen op het ENKA-terrein in Ede.
Naar een klimaatrobuust Ede
In de eerste helft van 2021 is er verdere uitvoering gegeven aan het programmaplan Klimaatadaptatie. De activiteiten van Steenbreek op particuliere terreinen zijn uitgebreid naar het publieke domein. Daarnaast is er aandacht besteedt aan het tegengaan van hittestress in de stedelijke kernen. In de tweede helft van 2021 is er een groene daken subsidieregeling gestart en is er een pilot opgezet met als doel het vergroenen van bestaande bedrijventerreinen. Verder is er, in samenwerking met het team Robuuste Natuurversterking, een investeringsagenda ontwikkeld waarin de uitvoering van het programmaplan Klimaatadaptatie voor de komende jaren is uitgezet. Dekking vond plaats via de beschikbare middelen op programma 5 en het restant uit de reserve investeringsfonds impuls Ede ter hoogte van € 65.000.
Regio Deal Foodvalley
Regio Deal Foodvalley richt zich op een regionale en integrale aanpak om de transitie naar en duurzaam en gezond voedselsysteem te versnellen en de daaraan gekoppelde economische kansen te benutten. En stelt daarmee de brede welvaart voor inwoners en bedrijven in de toekomst veilig. We realiseren deze impact via drie thema’s:
- versnelde transitie van de landbouw
- gezonde voeding ; van prille start tot oude dag
- versterking kennis- en innovatiecluster
Medio 2020 is er een Regio Deal Manager aangesteld, die is gepositioneerd bij het kantoor van de Regio Foodvalley. De Regio Deal Manager legt verantwoording af aan de regionale partners. In november 2021 heeft deze aan uw raad een voortgangsrapportage over 2021 overlegd. Daaruit bleek dat de uitvoering van de Regio Deal Foodvalley volop in gang is. In grote lijnen ziet de voortgang er goed uit en loopt het programma op schema. Wel is er enige zorg met betrekking tot de effecten van corona.
Levendig Centrum
In navolging op de in 2016 vastgestelde visie “Het verhaal van Ede centrum – Koers naar 2030” heeft de gemeenteraad op 3 juni 2021 de verrijkte visie vastgesteld: “Ede Centrum Groen en Gastvrij 2030 - We houden koers”. Het hoofddoel blijft dat de Edenaren en bezoekers weer van Ede Centrum gaan houden en er vaker naartoe komen. Anno 2021 zijn grote stappen gemaakt in het verwezenlijken van de visie. Herinrichting en vergroening, herstel van historische gevels en beeldbepalende Edese evenementen hebben Ede Centrum weer op de kaart gezet. De aantrekkingskracht is aantoonbaar vergroot, de waardering is meetbaar toegenomen. Er zijn ook minder zichtbare successen, zoals intensiever beheer van openbare ruimte, het spontane ontstaan van de bottom-up ondernemersgroep “Gelukkige Binnenstad” en de bereidheid van stakeholders om samen te werken in een Binnenstadsplatform.
Met het oog op het aflopen van het programma Levendig Centrum is 2022 een transitiejaar waarin we werken aan het oprichten van een Bedrijfsinvesteringszone (BIZ) voor vastgoedeigenaren en een Binnenstadsplatform waarin gemeente, SBE en vastgoed deelnemen. Het streven is om formeel op 1 januari 2023 deze organisatie op te richten. Ondertussen werken we door aan de doelstellingen die zijn vastgelegd in de visie en het bijbehorende actieprogramma langs de lijnen: Ontmoeten en verbinden, Sociaal en Duurzaam, Identiteit en Marketing en Samenwerking en Organisatie.
Revitalisering (economie)
In 2021 zijn de middelen ingezet voor het verder uitvoeren en opzetten van projecten voortkomend uit de revitaliseringsscan van 2019. Op bedrijventerrein de Stroet te Lunteren is samen met de ondernemers een project gestart om het terrein te verduurzamen. Dit wordt mede gefinancierd door de provincie Gelderland waarbij gemeentelijke middelen zijn ingezet als cofinancieringsmiddelen voor geld vanuit de Provincie. Verder zijn een aantal concrete (fysiek ruimtelijke) zaken aangepakt op het bedrijventerrein Kievitsmeent 1. Ook is een start gemaakt met het proces om samen met de ondernemers van Kievitsmeent 1 een plan op te stellen voor een toekomstbestendig bedrijventerrein. Het plan wordt in 2022 ontwikkeld. Kosten komen uit inzet van externe uren/expertise voor projectleiding, kosten voor onder andere de duurzaamheidscans op de Stroet te Lunteren, concrete uitvoering/investering in de ruimte en ondersteuning bij het verbeteren van de organisatiegraad.
Verkabeling hoogspanningslijnen
De verkabeling van de bestaande hoogspanningslijn boven de kern van Ede is een nadrukkelijke wens van omwonenden en de politiek. Op basis van het eind 2019 vastgestelde voorlopig tracé voor de ondergrondse kabel is gewerkt aan de nadere technisch uitwerking door de netbeheerder. Dit heeft geresulteerd in het vaststellen van het definitief tracé in juli 2021. Op basis hiervan is de omgevingsvergunning aangevraagd en verleend.
De planning van Liander was vervolgens in november 2021 te starten met de aanbesteding van het werk. Als gevolg van de raakvlakken van de verkabelingsopgave met de congestieproblematiek op het elektriciteitsnet in Ede west, is Liander eind 2021 echter gestart met een onderzoek gericht op het zo efficiënt mogelijk afstemmen van de verschillende opgaven. Als dit onderzoek is afgerond wordt de voorbereiding voortgezet. Start realisatie van de verkabeling van de hoogspanningslijn schuift daardoor naar achteren en staat nu gepland voor eind 2022/ begin 2023. Het amoveren van de bestaande hoogspanningslijn volgt kort daarna en zal naar verwachting enkele maanden in beslag nemen.
Leefbare wijken
De impuls leefbare wijken is in 2021 ingezet in de voorbereiding van een dorpen/wijkendeal, de lange termijn aanpak kwetsbare wijken en een verkenning voor Hoogbouw Ede Zuid (HEZ). Voor het traject met de provincie voor het sluiten van een dorpen/wijkendeal geldt dat deze nog niet afgerond is. Voor Ede Zuid geldt dat de gemeente Ede en Woningcorporatie Woonstede eind 2020 de handen ineengeslagen hebben voor een grondige opknapbeurt c.q. transformatie van de buurt. De aanleiding hiervoor was het verouderde vastgoed, de hoge mate van doorstroming van huurders en de leefbaarheid die in deze kwetsbare buurt onder druk staat. In 2021 hebben we gewerkt aan een ambitiedocument voor HEZ. Dit Ambitiedocument bevat een gebiedsanalyse, een sociale- en leefbaarheidsanalyse en geeft de eerste ambitie aan. Het ambitiedocument is vastgesteld in de Stuurgroep HEZ en in de Raad van Commissarissen van Woonstede. Het huidige college laat de bestuurlijke besluitvorming aan het nieuwe bestuur.
Bovenstaande vertragingen hebben geleid tot een onderbesteding van 146.000 euro. Dit bedrag wordt niet onttrokken aan de reserve investeringsimpuls. Bij de meerjarenbeleidsvisie wordt het voorstel gedaan om dit vrijgevallen bedrag opnieuw beschikbaar te stellen en toe te voegen aan jaarschijf 2022. We stellen dit voor zodat op drie onderdelen voortzetting plaats kan vinden van de reeds ingezette impuls. Voor het project HEZ geldt dat we zo voortgang houden richting besluitvorming door het nieuwe bestuur. Met betrekking tot de dorpen/wijkendeal is de verwachting dat we in 2022 tot overeenstemming komen met de provincie. Tot slot werken we verder aan de lange termijn aanpak kwetsbare wijken.